На руінах сядзібы Якуба Наркевіча-Ёдкі, якая знаходзіцца ў вёсцы Наднёман, што ў Уздзенскім раёне — амаль на мяжы з Капыльскім, — мінчанка Валянціна Корзунава апынулася даволі выпадкова. Успамінае сваё першае ўражанне: «Калі ўбачыла гэтыя маляўнічыя сядзібныя пабудовы, якія ляжаць у руінах, мяне ахапіла інстынктыўнае пачуццё: трэба ратаваць!» Выдатная архітэктура, але ў цалкам закінутым, дзікім стане...
А калі яна вывучыла біяграфію былога ўладальніка сядзібы, то загарэлася яшчэ больш. І было з-за чаго...
Аказваецца, Якуб Наркевіч-Ёдка — адзін з нямногіх беларусаў, які яшчэ пры жыцці стаў легендай і ўнёс важкі ўклад у развіццё не толькі айчыннай, але і сусветнай навукі. Французскія журналісты калісьці нават назвалі яго «электрычным чалавекам» і паставілі ў адзін шэраг з такімі навукоўцамі, як Тэсла і Рэнтген.
Недалёка ад Мінска, у сваім маёнтку ў Наднёмане паўтара стагоддзя таму незаслужана забыты намі таленавіты вучоны-фізік Якуб Наркевіч-Ёдка займаўся дзіўнымі рэчамі.
Ён праводзіў эксперыменты, звязаныя з выкарыстаннем электрычнасці ў розных сферах жыцця, у прыватнасці даследаваў яе ўплыў на рост раслін і выкарыстанне ў медыцыне. Дзякуючы сваім эксперыментам у сярэдзіне 1890-х гадоў наш зямляк распрацаваў новы метад лячэння — электратэрапію, — які з поспехам стаў ужывацца ў тагачасных замежных клініках. А ў сябе ў маёнтку Якуб Наркевіч-Ёдка адкрыў бясплатную лякарню (нешта накшталт сучаснага санаторыя), у якой лячыў вяскоўцаў. Таксама на тэрыторыі сядзібы вучоны стварыў першую ў Беларусі метэаралагічную станцыю.
Напэўна, дзесьці ў гэтую сядзібу прывозілі б турыстаў і распавядалі аб яе легендарным гаспадары, які шмат у чым апярэдзіў свой час, паўтаралі б у адрэстаўраванай лабараторыі яго эксперыменты, якія і сёння здольныя ўразіць сваёй відовішчнасцю, а мясцовыя школы вадзілі б сюды сваіх вучняў...
Але, на жаль, у нас гэты маёнтак шмат гадоў прастаяў закінуты: ён пачаў прыходзіць у запусценне адразу пасля смерці Наркевіча-Ёдкі ў 1905 годзе. А пасля рэвалюцыі яго абрабавалі: была страчана не толькі ўнікальная бібліятэка, але і ўсё навуковае абсталяванне. Да Другой сусветнай вайны ў будынку размяшчаўся дзіцячы санаторый. Але падчас вайны палац быў узарваны.
Вось такая сумная і цяжкая гісторыя ў гэтай сядзібы. Толькі ў 2000 годзе яна была ўзятая пад ахову дзяржавы як помнік гісторыі і культуры 2-й катэгорыі. На гэтым усё і скончылася б да няпэўнага часу, калі б...
Упершыню аб Якубе Наркевічу-Ёдку ў нас загаварылі ў 60-х гадах мінулага стагоддзя, калі сярод канфіскаваных беларускімі мытнікамі тавараў была выяўлена кніга на французскай мове «Наркевіч-Ёдка: жыццё і адкрыцці».
...Калі б каля чатырох гадоў таму гэтую сядзібу не ўбачыла наша гераіня і не загарэлася ідэяй дапамагчы. Валянціна Корзунава — былы доктар, і яна не прывыкла сядзець без справы. Калі выйшла на пенсію, зноў пайшла вучыцца: стала студэнткай Мінскага ўніверсітэта трэцяга ўзросту. Набыла камп'ютарную адукаванасць, падцягнула французскую мову, а потым вырашыла вывучаць краязнаўства. І тут гэтая сядзіба... Дарэчы, тады ж мінская энтузіястка пазнаёмілася з Уладзімірам Самуйлавым — нашым беларускім навукоўцам-фізікам, які цяпер жыве і працуе ў ЗША, але кожнае лета прыязджае на Уздзеншчыну і ўжо не адзін год спрабуе аднавіць гэтую сядзібу. Нават стварыў грамадскі фонд імя Якуба Наркевіча-Ёдкі... Валянціна тут жа, не задумваючыся, прапанавала яму сваю дапамогу.
Трэба яшчэ сказаць, што Валянціна, выйшаўшы на пенсію, захапілася скандынаўскай хадой. Пачынала яна як аматар, а цяпер ужо сама трэніруе групу на базе спартыўнага комплексу «Алімпійскі». «Так што ў мяне была свая каманда, якую таксама атрымалася захапіць гэтай ідэяй», — смяецца гэтая няўрымслівая жанчына (яна наогул часта смяецца).
Так сталічныя валанцёры 60+ амаль чатыры гады таму сталі дапамагаць аднаўляць сядзібу нашага славутага, але ўсё яшчэ недаацэненага ў сябе на радзіме земляка. Да іх групы далучылася і сястра Валянціны Корзунавай, якая жыве на Уздзеншчыне, са сваімі сынамі.
Работа пачалася з ачысткі тэрыторыі, сядзібнага парку, скляпоў. Смецце з падвалаў і каменне выносілі вёдрамі, перадавалі па ланцужку. Навялі парадак на руінах цэнтральнай часткі палаца, пачысцілі надмагільныя камяні і асвяжылі надпісы на фамільным пахаванні Наркевічаў-Ёдкаў, дзе пахаваны вучоны, пафарбавалі плот.
Фонд імя Якуба Наркевіча-Ёдкі наняў і прафесійных будаўнікоў, але ўсяго некалькі чалавек: больш не дазволілі сродкі. Тым не менш ужо практычна адноўлена ўязная брама, завершаны рамонт у склепе, у якім у будучыні адкрыецца музей Наркевіча-Ёдкі і размесціцца экспазіцыя, прысвечаная яго навуковай дзейнасці. Але яшчэ неабходна аднаўленне сядзібы, стайні, аранжарэі, адраджэнне парку...
«Сцены сядзібы настолькі разбураныя, што дакранешся рукой — і ўсё сыплецца, — перажывае Валянціна Корзунава. — Хочацца хутчэй закансерваваць іх, аднавіць аркі. Як бы гэта паспець да зімы...»
Валанцёры імкнуцца выбірацца ў сядзібу часцей — і ў выхадныя, і ў будні. Кажуць, што толькі сёлета выязджалі сюды ўжо больш за 20 разоў. Дабіраюцца з Мінска на мікрааўтобусе аднаго з іх або звычайнай маршруткай, на якой каля гадзіны язды. Раніцай выязджаюць, увечары вяртаюцца.
«Мы ўжо душой прыраслі да гэтага месца, адчуваем яго як нешта роднае, — дзеліцца Валянціна. — І гэта не толькі маё пачуццё, але і ўсіх, хто ездзіць са мной. Для нас паездкі сюды ўжо сталі неабходнасцю, нам вельмі прыемна адчуваць сябе датычнымі да вялікай і важнай справы».
На жаль, людзей не хапае, часцей за ўсё з Валянцінай выбіраюцца тры-чатыры чалавекі — хто можа, і ў асноўным гэта людзі трэцяга ўзросту. Моладзь таксама бывае, але рэдка: ва ўсіх свае справы. Хоць часам атрымліваецца арганізаваць суботнік, як гэта было са студэнтамі Уздзенскага сельскагаспадарчага ліцэя. Між тым лішнія рабочыя рукі валанцёрам не перашкодзілі б...
Дзіўна часам бывае, што важныя і цікавыя пачынанні трымаюцца толькі на энтузіязме групкі неабыякавых людзей. Столькі навучальных устаноў вакол згаданай сядзібы, столькі грамадскіх арганізацый, а ў выніку гэтая ініцыятыва апынулася патрэбнай, акрамя грамадскага фонду, толькі невялікай купцы валанцёраў 60+.
І калі ўжо на тое пайшло, дзе наш бізнес, хоць бы той, што па ідэі павінен быць зацікаўлены ў аднаўленні гэтай сядзібы? Я спецыяльна зірнула на карту «букінгу» (сістэмы браніравання гатэляў, хто не ў курсе): на ёй маюцца аграсядзібы, санаторыі і загарадныя комплексы адпачынку, размешчаныя не так ужо далёка ад сядзібы. Хіба яны не маюць патрэбы ў прыцягненні турыстаў і адпачывальнікаў? І хіба не зацікаўлены ў тым, каб можна было ў найбліжэйшай будучыні прапанаваць сваім гасцям знаёмства з гэтай сядзібай і асобай, пра якую некалі хадзілі легенды — і не толькі ў нас, але і за мяжой (асабліва ўлічваючы тое, што не так ужо шмат чаго мы можам прапанаваць турыстам у гэтым плане)?
І нават калі хтосьці з уладальнікаў гэтых сядзіб і загарадных комплексаў не жадае дапамагаць матэрыяльна, няўжо так складана было б арганізаваць гарачы абед для невялікай групкі людзей, якія бязвыплатна займаюцца такой высакароднай справай? Ці дапамагчы ім з неабходнымі інструментамі? Або адкамандзіраваць некалькі супрацоўнікаў на пару гадзін для дапамогі, бо сярод згаданых мною валанцёраў ёсць і 82-гадовыя?..
На Дзяды многие белорусы традиционно отправляются на
Илья Репин из тех художников, чье имя известно каждому. Сюжеты
В Беларуси немало памятников истории и архитектуры, которые
Найдется ли тот, кто сможет вдохнуть вторую жизнь в старинную
Беларусь может удивлять, выглядеть необычно и экзотично.
Просмотров: 15101
В Беларуси есть что посмотреть туристам из самых разных стран мира – со многими нас связывает такая насыщенная и драматичная история, что на экскурсия...
Просмотров: 5736
В июле 1511 года Новогрудок получил Магдебургское право.
Просмотров: 1998
В этот день в 1895 году в местечке Глубокое Дисненского уезда Виленской губернии Российской империи родился Павел Сухой, авиаконструктор.
Просмотров: 1918
Беларусь часто называют страной озер, и не зря, ведь их общее количество превышает 11 тысяч. Мы расскажем об уникальных водоемах.
Просмотров: 176703
В этот день в 1569 году была заключена Люблинская уния, которой объявлялось объединение Великого княжества Литовского и Польши в единую Речь Посполиту...
Просмотров: 16820
Беларусь может удивлять, выглядеть необычно и экзотично.
Просмотров: 15101
В Беларуси есть что посмотреть туристам из самых разных стран мира – со многими нас связывает такая насыщенная и драматичная история, что на экскурсия...
Просмотров: 5736
Беларусь часто называют страной озер, и не зря, ведь их общее количество превышает 11 тысяч. Мы расскажем об уникальных водоемах.
Просмотров: 176703
Озеро Нарочь – самое большое в Беларуси. Что можно посмотреть в Нарочанском парке (помимо самого курортного поселка Нарочь с его санаториями), и чем т...
Просмотров: 22621
По официальной версии, праздник связан с «маршем пустых кастрюль».
Просмотров: 21946
Именно в этот день в 1613 году король Речи Посполитой Жигимонт III Ваза присвоил этому населенному пункту статус местечка.
Просмотров: 17209
Беларусь часто называют страной озер, и не зря, ведь их общее количество превышает 11 тысяч. Мы расскажем об уникальных водоемах.
Просмотров: 176703
Команда американских дизайнеров, инженеров и ученых математически проанализировала глобальное культурное наследие для составления рейтинга известности....
Просмотров: 101209
В Музее истории белорусского кино, где знают все о белорусском кинематографе, нам посоветовали белорусские фильмы разных периодов, которые стоит посмо...
Просмотров: 100240
Существует ли какой-то экскурсионный «минимум», который необходим каждому уважающему себя белорусу для того, чтобы у него было чувство национальной са...
Просмотров: 67581